Stories of Artisans

Know their Story Struggle

ਵਿਜੈ ਕੁਮਾਰ, ਬਰਾਸ ਬੈਂਡ, ਅਲਾਵਲਪੁਰ (ਜਲੰਧਰ)

ਮੈਂ ਬਰਾਸ ਬੈਂਡ ਦਾ ਮਾਸਟਰ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਬੈਂਡ ਵਾਲੇ ਸਾਜਾਂ (ਬਰਾਸ, ਤੁਰਮ, ਦੇਸ, ਡੋਲ, ਤਬੂਰ ਅਤੇ ਕਲਾਨਡ) ਉੱਤੇ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਨਾਲ਼ ਜੁੜੇ ਗਾਣੇ ਵਜਾਉਂਦੇ ਹਾਂ । ਜਿਹੜੇ ਸਟੈੱਪ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਆ, ਉਹ ਫੌਜੀ ਬੈਂਡ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਆ। ਅਸੀਂ ਤਿੰਨ ਤਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ – ਪੱਗ ਵਾਲ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਬੈਂਡ, ਭੰਗੜੇ ਵਾਲੀ ਦਿੱਖ 'ਚ ਫੋਕ ਪੰਜਾਬੀ ਬੈਂਡ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀ ਬੈਂਡ

Read More »

ਤਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਿਰਦੀ , ਚਿੱਤਰਕਾਰ , ਮੋਸਲ ਬੇ, ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ

80ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਕੀਨੀਆ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ। ਉਹ ਨੈਰੋਬੀ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਮੈਂ 10-11 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਅਸੀਂ (ਬਾਕੀ ਪਰਿਵਾਰ) ਵੀ ਉੱਥੇ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਮੈਂ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਉੱਥੇ ਹੀ ਕੀਤੀ। ਉੱਥੇ ਕੁਝ ਸਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਵਾਪਿਸ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਕੰਮ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਬਣੀ

Read More »

ਸੁਨੀਲ ਕੁਮਾਰ , ਠਠੇਰਾ, ਲਹਿਰਾਗਾਗਾ

ਮੈਂ (ਸੁਨੀਲ ਕੁਮਾਰ) ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਪੱਤਰਾ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਜਿਹੜਾ ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਗਾਹਕ ਨੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਪੱਕਾ ਪਤਾ ਜੇ ਉਹ ਇਹ ਕਿਸੇ ਫੈਂਸੀ ਸਟੋਰ ਤੋਂ ਖ਼ਰੀਦਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਤਾਂ ਏਥੋਂ ਨਾਲੋਂ ਚੌਗੁਣੇ ਮੁੱਲ ਉੱਤੇ ਮਿਲਣਾ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਛੋਟੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਤਲ ਦਾ ਜੋ ਮਰਜ਼ੀ ਬਣਵਾ ਲਓ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਲਈ ਗਾਹਕ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਗਾਹਕ ਕੋਈ ਹੈ ਨਹੀਂ

Read More »

ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ, ਪੇਟੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਸਰੌਦ (ਸੰਗਰੂਰ)

ਮੈਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਨੂੰ 50 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਡੇਢ ਕੁ ਸਾਲ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਿਆ, ਪਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਇੱਥੇ ਪੱਕਾ ਈ ਰਹਿਣ ਲੱਗਾ। ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਉਮਰ 67 ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ

Read More »

ਸਿਮਲਾ ਨਾਥ, ਸਪੇਰਾ, ਗੁਰੂ ਹਰਸਹਾਇ

ਪਹਿਲਿਆਂ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਤੁਰਕੇ ਜਾਣਾ ਤੇ ਕਿਸੇ ਘਰ ਸਾਹਮਣੇ ਬਹਿਕੇ ਬੀਨ ਵਜਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣੀ। ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਤੇ ਬੁੱਢੇ ਆ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਸੱਪ ਦਿਖਾਉਣ ਨੂੰ ਜਾਂ ਨਿਉਲੇ ਤੇ ਸੱਪ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿਖਾਉਣ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ। ਤੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਤਮਾਸ਼ਾ ਕਰ ਹਟਦੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਦਾਨ ਮੰਗਦੇ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਦੇ ਦਿੰਦੇ

Read More »

ਸ਼ੀਲਾ, ਬੀਰੋ ਅਤੇ ਨਿਰਮਲਾ; ਰਜਾਈਆਂ ਨੂੰ ਨਗੰਦੇ ਲਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ, ਡੱਡੂਮਾਜਰਾ

ਮੇਰਾ ਜਨਮ ਜੀਂਦ, ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। 40 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਮਾਂ ਬਾਪ ਚੰਡੀਗ੍ਹੜ ਆ ਗਏ ਸਨ। ਜੀਂਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਖੇਤ ਮਜਦੂਰ ਸਨ ਪਰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਆਕੇ ਉਹਨਾ ਨੇ ਰਜਾਈਆਂ ਨਗੰਦਣੀਆਂ ਸਿੱਖੀਆਂ ਸਨ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਬਾਪ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹ ਕੰਮ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਦੀ ਸੀ

Read More »

ਸਤਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਚਾਹ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ, ਮੋਗਾ

ਮੈਂਨੂੰ ਇਸ ਦੁਕਾਨ ‘ਤੇ 50 ਸਾਲਾ ਹੋ ਗਏ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਚਾਹ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਹੋਰ ਕੰਮ ਮੈਥੋਂ ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਜੋ ਅਾਪਾਂ ਕਮਾਇਅਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਦੋਨਾਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਦੁਕਾਨਾਂ ਲੈਤੀਆਂ। ਸਾਡੇ ਮਾ-ਪਿਉ ਨੇ ਮੁਕਾਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਹ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ

Read More »

ਸੰਜੀਵ ਕੁਮਾਰ, ਸਿਲਾਈ ਮਸ਼ੀਨ ਬਨਾਉਣ ਵਾਲਾ, ਲੱਕੜ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ

ਮੰਮੀ ਸਾਡੀ ਮਰ ਗਈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੇ ਸੀ। ਡੈਡੀ ਸਾਡੇ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੋਣੀ, ਪਰ ਮਾਤਾ ਦੇ ਗੁਜ਼ਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨੇ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਖਰਾਬ ਹੀ ਕੀਤਾ, ਦਾਰੂ ਬਹੁਤ ਪੀਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਖਰਚਾ ਚਲਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਮਕਾਨ ਵੇਚਤਾ। ਉਹ ਵੇਚ ਕੇ ਛੋਟਾ ਮਕਾਨ ਖ਼ਰੀਦ ਲਿਆ, ਥੋੜੇ ਪੈਸਿਆਂ ‘ਚ

Read More »

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਲੁਹਾਰ, ਦਊਂ

ਮਸ਼ੀਨਾ ਕਦੇ ਬੰਦੇ ਦਾ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਲੈ ਸਕਦੀਆਂ। ਇਹ ਸਭ ਮੁਰੰਮਤ ਦਾ ਕੰਮ ਤੇ ਹੱਥੀਂ ਔਜਾਰਾਂ ਨਾਲ ਦਿੱਤੀਆਂ ਆਖਰੀ ਛੋਹਾਂ ਦੀ ਰੀਸ ਮਸ਼ੀਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਪੈਂਤੀ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੈਂ ਇਸ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਹਾਂ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਹਾਂਗਾ।

Read More »

ਰਾਮ ਸਿੰਘ, ਚਮੜਾ ਰੰਗਣ ਵਾਲ਼ਾ, ਮਲੇਰਕੋਟਲ਼ਾ

ਸਾਡਾ ਅਸਲ ਪਿੰਡ ਤਾਂ ਮਹਿਤਪੁਰ ਹੈ, ਨਕੋਦਰ ਕੋਲ਼। ੫੦ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਉਮਰ ਹੋ ਗਈ ਮੇਰੀ। ਚੌਥੀ ਤਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਮੈਂ। ਪੜ੍ਹ ਤਾਂ ਮੈਂ ਹੋਰ ਵੀ ਲੈਂਦਾ, ਪਰ ਭਰਾ ਸਕੂਲੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਕਲਕੱਤੇ ਲੈ ਗਏ; ਡੈਡੀ ਮੇਰੇ ੨੦ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਓਥੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਮੈਂ ਓਥੇ ਦਸ ਸਾਲ਼ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ, ਤਾਂ ਏਧਰ ਮਲੇਰਕੋਟਲ਼ੇ ਆ ਗਏ

Read More »

ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ, ਅੰਗੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ

ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦਰਜੀ ਸਨ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਮੇਰਾ ਭਰਾ ਅੰਗੀਆਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਖਾਸ ਅੰਗੀਆਂ ਬਨਾਉਣ ਦਾ ਹੀ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਓਹ ਬਹੁਤ ਕਲਾਤਮਿਕ ਸੀ, ਉਸਨੂੰ ਹਰ ਮਾਪ ਸਹੀ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਹਰ ਨਮੂਨਾ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ

Read More »
pa_INPanjabi