EDITION 13

6 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਮੋਰਚੇ ਦੇ 100 ਦਿਨ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਕਾਲੇ ਦਿਨ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦਿਆਂ ਸਵਾ ਸੌ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਮੇ ਕੁੰਡਲੀ-ਮਾਨੇਸਰ-ਪਲਵਲ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਜਾਮ ਕਰਕੇ ਰੋਸ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਮੌਜੂਦਾ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਮੋਦੀ ਸ਼ਾਹ ਐਂਡ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਜਿੱਥੇ “ਗਰੇਵਾਲੀਏ ਹਰਜੀਤ” ਅਤੇ “ਲਾਲਪੁਰੀਏ ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ” ਪੱਗਾਂ ਵਾਲੇ ਆਗੂ ਗਾਹਲਾਂ ਖਾਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਕਰ ਰੱਖੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੀਹ ਬਾਈ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ‘ਤੇ ਅੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਉਹ ਦਲਿਤ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਪੱਤਾ ਖੇਡਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਅਕਤੂਬਰ 2020 ਤੋਂ ਟੌਲ-ਪਲਾਜ਼ਿਆਂ, ਪੈਟਰੋਲ ਪੰਪਾਂ, ਰੇਲਵੇ ਸ਼ਟੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਕਿਸਾਨ ਘੋਲ਼, ਆਪਣੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਦਾ ਹੋਇਆ 26 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਸੱਟ ਲੱਗਣ ਦੇ ਵਾਬਜੂਦ ਵੀ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਮੁੜ ਸੰਭਲ਼ ਕੇ ਫੇਰ ਪੂਰੇ ਜਲੌਅ ਨਾਲ਼ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਠਾਠਾਂ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਮੁੱਢਲ਼ਾ ਕਾਰਨ ਸੀ: ਗੰਨਾ ਮਿਲ, ਰੰਧਾਵਾ (ਦਸੂਆ) ਵਲੋਂ ਗੰਨੇ ਦੀ ਰਕਮ ਦੀ ਅਦਾਇਗੀ ਨਾ ਕਰਨਾ। ਪਰਛਾਵਾਂ ਦੇਖ ਕੇ ਵਕ਼ਤ ਦੱਸਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਹੰਡਾ ਚੁੱਕੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ 2003/04 ਵਿੱਚ ਗੰਨਾ ਮਿੱਲ ਖ਼ਿਲਾਫ਼, ਇੱਕ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਕਿਸਾਨੀ ਘੋਲ ਘੁਲਿਆ ਗਿਆ,

ਸੈਦਪੁਰ ਵਿੱਚ ਬਾਬਰ ਦੇ ਹੱਲੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਾਬਰ ਮਾਰਚ 1530 ਵਿੱਚ ਸਰਹਿੰਦ ਸੀ। ਮੰਡੇਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਖੰਨੇ ਨੇੜੇ ਪਿੰਡ ਜਰਗ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਅਸਰ ਸੀ। ਮੋਹਣ ਮੰਡੇਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਮੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸਰਹਿੰਦ ਦੇ ਕਾਜ਼ੀ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਹਿੰਦ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਕਾਜ਼ੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਫੂਕ ਦਿੱਤੀ।

ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਲੋਕ ਮਨਾਂ ਚ ਗਲਤ ਅਕਸ ਬਨਾਉਣ  ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਦਮਨ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹੜਾ ਹੀਲਾ ਨਹੀਂ ਵਰਤਕੇ ਦੇਖਿਆ।  ਨਕਸਲੀ, ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ, ਚੀਨੀ ਏਜੰਟ, ਪਕਿਸਤਾਨੀ, ਭਟਕੀ ਭੀੜ, ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਢਹੇ ਚੜ੍ਹੇ

ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਤਰਪਾਲਾਂ ਵਿਛਾ ਕੇ ਬਿਸਤਰੇ ਲੱਗ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਲੰਗਰ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤੰਬੂ ਲਾਕੇ ਵੀ ਸੌਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਤ ਚਾਹੇ ਕਾਫੀ ਪੈ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਪਰ ਲੋਕ ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਬੈਠੇ ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਨੇ। ਲੰਗਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਦੇ ਲਾਗੇ ਕੁਰਸੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਬੈਠਾ ਬੀਬੀਆਂ ਦਾ ਜਥਾ ਚਾਹ ਪੀ ਰਿਹਾ ਹੈ

ਦਿਨ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦੇ ਹੋ ਲੇਕਿਨ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਿਆਂ ਕਦੀ ਇਹ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਕਿ ਪਈ ਜਿਸ ਕਣਕ ਦੇ ਆਟੇ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਬਣੀ ਹੈ ਉਹ ਕਿੱਥੇ ਉੱਗੀ ਸੀ ਤੇ ਕ੍ਹਿੰਨੇ ਉਗਾਈ ਸੀ? ਚਾਹ ਦੇ ਕੱਪ ਚ ਤਿੰਨ ਚਮਚੇ ਚੀਨੀ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਹੋਵੋ, ਯਾ ਅੱਧਾ ਚਮਚਾ, ਕਦੀ ਇਹ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ

ਮੈਂ ਬੜੇ ਮਾਣ ਨਾਲ਼ ਕਹਿ ਸਕਦਾਂ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਜਮਹੂਰੀ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ,  ਲੋਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਮੀਦ ਭਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼, ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਦੇਖ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਵੇ।

ਪੂਰੇ ਇੱਕੀ ਸਾਲ, ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਘਟਨਾ, ਊਧਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੀਨੇ ਵਿਚ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਬਲਦੀ ਰਹੀ ਤੇ ਬੇਕਸੂਰ ਨਿਹੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਗੂੰਜਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ।

ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ‘ਚ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਦੀ ਛੱਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਫੋਮ ਦੇ ਗੱਦੇ ਨੂੰ ਓੜ ਕੇ ਫ਼ਿਲਮ ਸ਼ੂਟ ਕਰ ਰਹੇ ਸਾਂ, ਤਾਂ ਕਿ ਕੈਮਰਾ ਭਿੱਜਣੋ ਬਚਾ ਸਕੀਏ। ਅਚਾਨਕ ਨੇਰ੍ਹੀ ਨੇ ਗੱਦਾ ਦੂਰ ਵਗ੍ਹਾ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਕੈਮਰੇ ਤੇ ਝੁਕ ਭੱਜਕੇ ਹੇਠਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਤੇ ਆ ਗਏ। ਜਿੱਥੇ ਸੈਂਕੜੇ ਬੀਬੀਆਂ ਲੰਬੀ ਗੈਲਰੀ ਚ ਪਈਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਬੀਬੀਆਂ ਔਰਤ ਦਿਵਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਏਥੇ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਸਨ।

ਔਰਤ ਦੀ ਹੋਂਦ, ਉਸ ਦੀ ਸਮਝ (ਸਵੈ) ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਥਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਨੇਡੀਅਨ ਨਾਵਲਕਾਰ ਮਾਰਗਰੇਟ ਅੱਟਵੁੱਡ ਦੇ ਨਾਵਲ ਸਰਫੈਸਿੰਗ (surfacing) ਮੁਤਾਬਕ ਔਰਤ ਦੀ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਵਿਚ ਧਰਤੀ, ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ‘ਭੋਇਂ’ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡਾ ਰੋਲ ਹੈ।