ग्रामीण भारत की बिगड़ती स्थिति देश की नीतियों और राजनीतिक रणनीतियों के लिए एक जटिल चुनौती के रूप में उभर कर आयी है। कोविड-19 से पहले भी, ग्रामीण अर्थव्यवस्था गंभीर संकट से जूझ रही थी। कोविड-19 के फैलने और राष्ट्रव्यापी लॉकडाउन के बाद, प्रवासी मज़दूरों के पैदल घर लौटने के दयनीय दृश्यों ने इस विशाल मानवीय संकट की तरफ देश का ध्यान आकर्षित किया है।
मेक्सिको में, किसानों के संघर्ष का एक लम्बा इतिहास रहा है और अनेक बार उन्होंने सत्ता के ख़िलाफ़ स्मरणीय विद्रोहों का नेतृत्व किया है। क्रांतिकारी परिवर्तनों से भरे 19वीं शताब्दी का शुरुआती दशक, मेक्सिको के इतिहास में अहम रहा है। यह वही दौर था, जब हर तरफ़ व्याप्त असमानता ने किसानों का जीवन दूभर कर रखा था
1978 में हज़ारों अमेरिकी किसान अमेरिका की राजधानी वाशिंगटन डीसी में अपने ट्रैक्टरों के साथ हफ्तों तक डेरा डाले रहे। वह वहां इसलिए आए थे क्योंकि उनके अस्तित्व को खतरा था। यह विरोध “ट्रेक्टरकेड” के रूप में जाना गया, और किसानों की यही माँग थी
किसान घर से निकल कर सड़क पर बैठा शांतिपूर्ण तरीके से रोष प्रकट कर रहा है – इस बात को 26 मई 2021 के दिन पूरे 6 माह बीत गए हैं पर सरकार टस से मस नहीं हुई। पहले कड़ाके की ठंड फिर तपती गर्मी और अब आँधी- तूफानों ने किसान का हौसला परखा,
“यश वैभव सुख की चाह नहीं, परवाह नहीं जीवन न रहे; यदि इच्छा है तो यह है- जग में स्वेच्छाचार दमन न रहे।”– विजय सिंह ‘पथिक’
देश की आज़ादी के संघर्ष को जन-जन तक पहुँचाकर इसे जन-आंदोलन में बदलने में सबसे महत्वपूर्ण भूमिका समाचार-पत्रों और पत्रिकाओं ने निभाई।
26 मई 2021 को दिल्ली बार्डर के मोर्चों पर किसान आंदोलन के 6 महीने पूरे होने व मोदी सरकार के 7 साल पूरे होने पर देश के किसानों के साथ ही अन्य तबकों ने भी देश भर में काला दिवस मनाया। इसके साथ ही सयुंक्त किसान मोर्चा की ओर से दिल्ली के बार्डरों पर बुद्ध पूर्णिमा भी मनाई गयी।
ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰ ਉਹ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਤਾਲੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਛੱਡਿਆ ਸੀ। ਪੂਰੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨ ਜਾਇਦਾਦ ਵਾਲੀਆਂ। ਉੱਥੋਂ ਅਸੀਂ ਉੱਖੜ ਕੇ ਆਏ ਤੇ ਸਾਡੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਪੈਰ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇ। ਧਰਨੇ ‘ਤੇ ਆਉਣ ਦਾ ਮੇਰਾ ਇਹ ਮੇਨ ਪੁਆਇੰਟ ਐ। ਜੇਕਰ ਦੁਬਾਰਾ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਖੋਹਣ ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਗੱਲ ਦਿਲ ਤੱਕ ਲੱਗਦੀ ਐ, ਉਹ ਸਭ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦਾ।
ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਲੰਬਾ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਕਾਲ਼ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਰੱਦ ਕਰਵਾਉਣ, ਐੱਮ ਐੱਸ ਪੀ ਲਾਗੂ ਕਰਵਾਉਣ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ, ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਮੀਮ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਅਸਲ ਖਾਸਾ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਬਰਾਬਰੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਕੱਠੇ ਹੋ ਸਭ ਮੁਰਦੇ ਬੋਲੇ,
“ਸਭ ਕੁਛ ਚੰਗਾ ਚੰਗਾ”
ਰਾਜਨ ਤੇਰੇ ਰਾਮਰਾਜ ਵਿਚ
ਲਾਸ਼ਾਂ ਢੋਵੇ ਗੰਗਾ
ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਘਾਟ ਸਭ ਭਰ ਗਏ ਤੇਰੇ,
ਮੇਰਾ ਨੌਂ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਹੈ, ਹੁਣ 65 ਕਿ 64 ਸਾਲ ਉਮਰ ਹੋਣੀ ਮੇਰੀ ਪਰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਕਿੱਥੇ ਲੰਘ ਗਏ ਇੰਨੇ ਵਰ੍ਹੇ ਮੇਰੇ ਤਾਂ ਪੁੱਤ ਸਹੁਰੇ ਵੀ ਓਹੀ ਰਹੇ ਤੇ ਪੇਕੇ ਵੀ! ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਜੀ ਬਹੁਤ ਬਿਮਾਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਨਾ ਕੋਈ ਭਰਾ ਨਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਜ਼ਮੀਨ, 2 ਕੁ ਕਿੱਲੇ ਸੀ ਉਹ ਵੀ ਗਹਿਣੇ।
ਛੇ ਬੀਬੀਆਂ ਦਾ ਇਕ ਜਥਾ ਪਿੰਡ ਚੋਟੀਆਂ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਹਫ਼ਤੇ ਲਈ ਆਇਆ। ਅਸੀਂ ਚਾਰ-ਪੰਜ ਵਾਰੀਂ ਰਲਕੇ ਬੈਠੀਆਂ। ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਸਤਖ਼ਤ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਚਾਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਉਂਦੇ, ਉਹ ਬੜੀ ਜਲਦੀ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਸਿੱਖ ਗਈਆਂ।
ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਤੇ ਜਾਰੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ 6 ਮਹੀਨੇ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਲੋਂ 26 ਮਈ ਨੂੰ ‘ਕਾਲਾ ਦਿਵਸ’ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਂ ਭਾਰੀ ਇਕੱਠ ਹੋਏ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਲੋਕਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰਾ ਤੇ ਕਾਲੇ ਝੰਡੇ ਲਹਿਰਾਏ। ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ
ਅਸੀਂ ਅੰਬੇਡਕਰ ਸਟੂਡੈਂਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ’ ਵੱਲੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਕਿਸਾਨ/ਮਜਦੂਰ ਮੋਰਚਾ ਦਾ ਸਮੱਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦਿੱਲੀ ਬੈਠੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਨਵਾਂ ਸਾਲ 2021 ਵੀ ‘ਨਵਾਂ ਸਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ਼’ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਕੁੰਡਲੀ/ਸਿੰਘੁ ਬਾਰਡਰ ‘ਤੇ ਮਨਾਇਆ,
ਇਸੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਅਨੇਕ ਨਾਇਕ ਬੈਠੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਕਿਸੇ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨੀਂਹ ਦੇ ਪੱਥਰ ਹੁੰਦੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਇਮਾਰਤਾਂ ਉਸਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਵੀ ਸਾਰੀ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਭਾਰ ਸਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਹ ਉਫ਼ ਤਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਛੁਪੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਚਾਹ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂੂਰਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਕਿਸਾਨ ਮੋਰਚੇ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਪਹੁੰਚਿਆ ਸੱਤ ਮਹੀਨੇ ਹੋ ਚੱਲੇ ਹਨ। ਮੀਡੀਆ ਨੇ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਖੋਂ ਪਰੋਖੇ ਕਰਨ ਦੀ ਲੱਖ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਰੋਹ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਿੱਖਾ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਹਿਸਾਰ , ਟੋਹਾਣਾ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਤੱਖ ਹੈ
ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਲੜੇ ਗਏ ਸਫਲ ਮੋਰਚਿਆ ਵਿਚ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੁਤੰਤਰ ਦੀ ਲਾਲ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਚੱਲੀ ਪੈਪਸੂ ਮੁਜ਼ਾਰਾ ਲਹਿਰ ਤੇ ਸੰਨ 1959 ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਹੈਸੀਅਤੀ ਟੈਕਸ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਹੀ ਬਹੁਤਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
हमारी मेहनत
हमारे गहने हैं,
हम अपना श्रम बेचते हैं,
अपनी आत्मा नहीं,
और तुम क्या लगा पाओगे हमारी क़ीमत?
गैर की जमीन पीछे छोड़
गालियों और झिड़कियों की बेइज्जती से लदाफदा
लंबा कारवां चल पड़ा है
शाम की लंबी होती परछाईयों की तरह
बच्चे गधों की पीठ पर सवार हैं
2 अक्टूबर, 2018 को दिल्ली में प्रवेश करते किसानों के साथ पुलिस का टकराव
यह तस्वीर हाल के दशकों में किसानों की सबसे सशक्त आवाज चौधरी महेंद्र सिंह टिकैत की विरासत मानी जा सकती है।
संयुक्त किसान मोर्चा के नेतृत्व में दिल्ली की बॉर्डरों पर 170 दिन से धरना चल रहा है और शाहजहाँपुर-खेड़ा बॉर्डर पर भी 154 दिन से धरना चल रहा है। उसी तरह गाँव गाँव में संयुक्त किसान मोर्चा के बैनर तले धरने आयोजित किए जा रहे हैं।
गाजीपुर में अगर किसी ने भी गुड़ वाली चाय पीनी हो तो तरनतारन वालों के पंडाल का ही ध्यान आता है। बाबा सतनाम सिंह जी गुरुद्वारा खड़े दा खालसा (गाँव – नुशैरा पन्नु, ज़िला तरनतारन साहिब, पंजाब) के जत्थेदार हैं। बाबा जी हर साल गुरुद्वारे की गोलक ग़रीबों में उनकी सहायता करने हेतु बाँटते हैं
“कौन सा नंबर है तुम्हारा?” एक मुर्दे ने पास पड़े मुर्दे से पूछा।
“मालूम नहीं”, दूसरे ने बेतकल्लुफ जवाब दिया।
“कौन से नम्बर का दाह हो रहा है?”
“अरे मालूम नहीं, बोला न! तुम्हें क्या जल्दी पड़ी है दाह संस्कार की? ज़िंदा था तब राशन, टिकट, बैंक की लाइन में घँटों खड़ा रह लेता था।
धरती के पश्चिमी गोलार्ध में स्थित, एक छोटा-सा देश चीली, आज उन देशों की गिनती में आता है, जो सूखे की समस्या से बुरी तरह से ग्रसित है। 2010 से चीली में बारिश की कमी से उत्पन्न सूखे ने, वहाँ के किसानों की मुश्किलें बहुत बढ़ा दी हैं।
भारतीय राजनीति के अध्याय में 1985 से बाद का समय किसान राजनीति के ध्रुव तारे चौधरी अजीत सिंह की सिद्धांतवादी व गरिमापूर्ण सम्मानजनक मूल्यों पर आधारित राजनीतिक शैली के लिए जाना जाता है।
पश्चिम बंगाल चुनाव परिणाम ऐतिहासिक हैं। बिहार चुनावों के बाद, जिनमें भाजपा हार से किसी तरह बच गई थी, आया पश्चिम बंगाल का स्पष्ट भाजपा विरोधी जनादेश भारत के संविधान, लोकतंत्र और संघीय ढांचे, और विविधताओं से भरी भारतीय पहचान को बचाने की लड़ाई को मजबूत करेगा।
हम सभी संगठन पश्चिम बंगाल में एपीडीआर (श्रीरामपुर) के एक 26 वर्षीय कार्यकर्ता की मृत्यु पर गहरा शोक व्यक्त करते हैं, जिनका 30 अप्रैल, 2021 को हरियाणा के बहादुरगढ़ में निधन हो गया। वह किसान आंदोलन से गहराई से प्रेरित थी
यह सब आप याद रख कर करेंगे भी क्या? कितना याद रखेंगे और किस-किस का? चारों तरफ से ख़बरें आने लगी कि ऑक्सीजन सिलेंडर नहीं मिल रहे हैं। न घर में इलाज के लिए मरीज़ों को और न अस्पताल वालों को। उसके बाद ख़बरें आने लगीं कि अस्पतालों में ऑक्सीजन वाले बेड नहीं मिल रहे हैं।
ਮੁਲਕ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰੋਜ਼ਨਾਮਚੇ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ
ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਵਾੜਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ
ਨਵੇਂ ਛਾਪੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਾਂ ਤੇ ਮਜਮਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ
ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਜਾਤੀ ਨਾਅਰਿਆਂ ਦਾ ਨੰਬਰ
ਤੇ ਸ਼ੇਅਰ ਮਾਰਕਿਟਾਂ ਦੇ ਅਸਾਸੇ।
ਮੈਂ ਕਤਲੇ-ਆਮ ਵੇਖਿਆ ਹੈ
ਮੈਂ ਇਕ ਨਕਸ਼ੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ ਹਾਂ
ਮੈਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਹਾਂ
ਮੈਂ ਉੱਡਦੇ ਹੋਏ ਕੰਕਰ ਵੇਖੇ ਹਨ
ਤਰੇਲ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਨੂੰ
ਮਿਹਰਬਾਨ ਜੱਜ ਸਾਹਿਬ
ਮਹਾਵੀਰ ਨਰਵਾਲ ਮਰ ਗਿਐ
ਹਾਂ, ਜੱਜ ਸਾਹਿਬ
ਨਤਾਸ਼ਾ ਦਾ ਪਿਉ
ਇਸ ਜੱਗ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ।
ਇਕੇ ਸਾਹ ਸਭ ਮੁਰਦੇ ਬੋਲੇ ‘ਸਭ ਕੁਝ ਚੰਗਾ-ਚੰਗਾ’
ਸਾਹਬ ਤੇਰੇ ਰਾਮਰਾਜ ਵਿਚ ਲਾਸ਼ਾਂ-ਢੋਣੀ ਗੰਗਾ
ਮੁੱਕ ਗਏ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਨੇ ਤੇਰੇ, ਮੁੱਕੀ ਬਾਲਣ ਦੀ ਬੋਰੀ
ਥੱਕ ਗਏ ਸਭਨਾਂ ਦੇ ਮੋਢੇ, ਅੱਖ ਹੰਝੂਆਂ ਤੋਂ ਕੋਰੀ
ਆਇਰਲੈਂਡ ਵਿਚ ਕਰੀਬ ਦਸ ਲੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖਾਜਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮਹਾਂ ਅਕਾਲ ਦੀ 150ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਤੇ 1998 ਵਿਚ ਆਇਰਲੈਂਡ ਦੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਕੌਰਕ ਵਿਚ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਸੀ: ਭਾਰਤ ਦਾ ਪੇਟ ਕੌਣ ਭਰੇਗਾ? ਇਹ ਸਵਾਲ ਉਦੋਂ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਸੀ
ਅਸੀਂ ਸਧਾਰਨ ਲੋਕ ਹਾਂ , ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਧਾਰਨ ਸਾਡੀ ਕੋਈ ਛੁੱਟੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਸਾਡਾ ਕਾਹਦਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਵੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਚੋਂਕ ‘ਚ ਖੜੇ ਦਿਹਾੜੀ ਲੱਗ ਜਾਵਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ , ਕਿਉਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਮਜ਼ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮਕਾਜੀ ਮੇਹਨਤਕਸ਼ ਮਜਦੂਰਾਂ ਦੀਆ ਅੱਖਾਂ ‘ਚੋ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚੇਹਰੇ ਮੈਨੂੰ ਇਕੋ ਜਹੇ ਜਾਪੇ ਤੇ ਸਭ ਦੇ ਚੇਹਰੇਆ ਤੇ ਇਕੋ ਜਹੀ ਚਿੰਤਾ।
8 ਮਈ 2021 ਨੂੰ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਭਾਰਤੀ ਮੁਜ਼ਾਹਰਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਚੱਲ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਹਮਾਈਤ ਵਿਚ ਲੰਡਨ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਮੂਹਰੇ ਸੌਂ ਕੇ ਰੋਸ ਜਤਾਇਆ। ਮੁਜ਼ਾਹਰਾ ਲੰਡਨ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਰਹਿਰਾਸ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਾਠ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਹਰ ਜਾਤ ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ।
ਕੋਰੋਨਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਇਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਹਿਲਾਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ। ਦਿਲ ਹਿੱਲ ਗਏ, ਆਰਥਿਕਤਾ ਹਿੱਲ ਗਈ, ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦਾ ਦਿਲ ਦਹਿਲ ਗਿਆ। ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ, ਬੇਪਨਾਹ ਲੋਕ ਮੌਤ ਦੇ ਨੇੜਿਓਂ ਦੀ ਲੰਘੇ ਅਤੇ ਹਰ ਵੇਲੇ ਦਾ ਸਹਿਮ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਜਾਚ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਾਂਗ ਜੁੜ ਗਿਆ । ਗੱਲ ਇਹ ਵੀ ਚੱਲੀ ਕੀ ਕੋਰੋਨਾ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਤੇ ਕੋਰੋਨਾ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਸਿਆਸਤ ਤਾਂ ਬਿਨਾ ਸ਼ੱਕ ਚੱਲੀ ।
ਸਹਿਕਾਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਹਿਕਾਰੀਸਾਂਝੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ (Coperative Unit Farming) ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਧੀਨ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣIਆਂ ਜੋਤਾਂ ਉੱਪਰ ਮਿਲਕੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੋਤਾਂ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਨਿੱਜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਿਸਾਨ ਰਲ-ਮਿਲਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਮੌਜੂਦਾ ਹਕੂਮਤ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਭੋਜਨ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ’ਚ ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਫਾਡੀ ਕਰਨਗੇ। ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ’ਚ ਖੇਤੀ ਸੀਜ਼ਨ ਵੀ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰ ’ਚ ਖੇਤ ਮਜ਼ਦੂਰ, ਛੋਟੇ ਤੇ ਗ਼ਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਹਾੜ੍ਹੀ ਤੇ ਸਾਉਣੀ ਸੀਜਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਗੈਪ ਦੌਰਾਨ ਭੋਜਨ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਜੂਝਦੇ ਹਨ।
* ਸੰਯੁਕਤ ਕਿਸਾਨ ਮੋਰਚਾ: ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ‘ਤੇ ਅਫਸੋਸ; ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਰਾਲੇ
* ਸਿੰਘੂ-ਬਾਰਡਰ ‘ਤੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦਾ ਰਸਤਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ; ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਬੈਰੀਕੇਡ ਹਟਾਉਣੇ ਬਾਕੀ
ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਬਰੂਹਾਂ ਉੱਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਵਾਪਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਕੁੱਲ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸੂਝਵਾਨ ਨੀਝ ਲਗਾ ਕੇ ਦੇਖ ਰਹੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹਨੂੰ ਲਘੂ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਸੰਗਿਆ ਨਾਲ ਚਿਤਾਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹਨੂੰ ਲੋਕ ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ।
ਸਾਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਹੁਣੇ। ਇਸੇ ਵਕਤ। ਸਰਕਾਰ ਜੋ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਵਾਸ ਮੁੱਕਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਮਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਇਹ ਜਾਨਣ ਦੀ ਕੋਈ ਵਿਵਸਥਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲ ਰਹੀ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
Write to us at mail@trolleytimes.com
VOICE OF THE FARMERS PROTEST
58B, Professor Enclave, Patiala, Punjab, India,
Tel: +919988638850, +918283854127
English 
Panjabi