आज कल मेरी क्लास ऑनलाइन लगती है जो मैं यहाँ से ही लगाता हूँ और फिर मंच पर चला जाता हूँ। यहाँ पर अच्छे अच्छे बुलारे और खेती के साथ जुड़े वैज्ञानिक भी आते हैं, उन से भी बहुत कुछ सीखने मिलता है। लीडर भी अपने विचार रखते हैं।
नाइट शिफ्ट शुरू होने वाली थी। तंबूओं में रहने वाले, एक व्यस्त दिन के बाद आराम करने की तैयारी कर रहे थे। व्यस्त राजमार्ग पर पास के गैस फिलिंग स्टेशन की चमकदार रोशनी में सड़क के उस पार से तंबूओं में रहने वाले लोगों की दिनचर्या दिखाई दे रही थी। स्ट्रीट लाइट में धातु से बने रसोई के बर्तन चमक रहे थे। उन्हें धोया गया था
वर्तमान किसान आंदोलन व्यापक है। यह राष्ट्रीय और अंतर-राष्ट्रीय स्तर पर चर्चित है। शायद ही इतिहास में कोई ऐसा आंदोलन हो जो इतना शांतमई, हर दिल अजीज़ और जन आंदोलन बना हो। अब सवाल यह उठता है कि सरकार इन कानूनों को लाने के लिए इतनी जिद क्यों कर रही है? दरअसल, यह साम्राज्यवाद का नया युग है
सितंबर 2020 में पारित किए गए 3 कृषि बिलों के खिलाफ न्याय पाने के लिए पिछले एक साल से किसान दिल्ली की सीमाओं पर बैठे हैं। इन विधेयकों का मुख्य उद्देश्य कृषि बाजार को कॉर्पोरेट के अधीन करना है| भारत की आधी से अधिक आबादी कृषि में शामिल है जिसमें से अधिकांश वर्ग सीमान्त किसानों का है।
26 जनवरी 2020 को दिल्ली में निकला किसान ट्रैक्टर मार्च भारी विवाद में समाप्त हुआ, कुछ लोगों के द्वारा किसानों को देश विरोधी बताया जा रहा था। मुख्यधारा की मीडिया ने किसानों को पहले ही खालिस्तानी और देशद्रोही घोषित कर दिया था।
मेरा नाम विजय लक्ष्मी है और मैं हमेशा से किसान आंदोलन का हिस्सा रही हूँ। अब मुझे गाज़ीपुर बॉर्डर पर कई महीने हो गए हैं। जब गाज़ीपुर पर लोग बैठे, उसके तकरीबन एक महीने के बाद मैंने आना शुरू किया। वैसे मैं सन 1983 में माले पार्टी के साथ जुड़ गई थी।
कैंपस में एक मार्च के दौरान चल रहे किसान आंदोलन में महिलाओं के योगदान का विषय चर्चित रहा। मैं जानना चाहती थी कि क्या हम चल रहे किसान आंदोलन में महिलाओं में सामाजिक गतिविधियों को लेकर एक नई जागरूकता देखते हैं
प्रकाश पर्व के अवसर पर प्रधानमंत्री मोदी ने तीनों कृषि क़ानून वापस करने का ऐलान किया। संसद सत्र में तीनों कृषि क़ानूनों को संवैधानिक प्रक्रिया से भी निरस्त कर दिया गया है। आंदोलन की दो और अहम माँगें हैं – “सभी कृषि उत्पादों के लिए और सभी किसानों के लिए लाभकारी मूल्य की क़ानूनी गारंटी और बिजली संशोधन विधेयक का वापस लिया जाना”।
यूँ ही हमेशा उलझती रही है ज़ुल्म से ख़ल्क़
न उनकी रस्म नई है, न अपनी रीत नई
यूँ ही हमेशा खिलाये हैं हमने आग में फूल
न उनकी हार नई है न अपनी जीत नई
मैं बताऊँ कि वो जल्लाद है
वो वही है जो कहता है हक़ छोड़ दो
तुम यहाँ से वहाँ तक कहीं देख लो
गाँव को देख लो और शहर देख लो
अपना घर देख लो
19 नवम्बर 2021 को प्रधान मंत्री नरेंद्र मोदी ने देश के नाम संबोधन कर भारी मन से तीन कृषि कानूनों को वापस लेने की घोषणा करते हुए आन्दोलन के मोर्चों पर डटे किसानों से घर वापस लौटने की अपील की।
मैं एक शिक्षक हूं। मैं पिछले 25 वर्षों से हाई स्कूल के छात्रों को पढ़ा रहा हूं। क्योंकि मैं युवाओं के साथ इतना काम करता हूं, शायद इसलिए कि मैं उनके भविष्य के लिए एक ज़िम्मेदारी महसूस करता हूं, और उस देश के बारे में गहराई से चिंतित हूं जिसमें वे बड़े हो रहे हैं।
19 नवंबर, शुक्रवार को प्रकाश पर्व (जो दस सिख गुरुओं में से पहले, गुरु नानक देव की जयंती है) पर प्रधान मंत्री नरेंद्र मोदी ने तीन कृषि कानूनों को वापस लेने की घोषणा करते हुए कहा कि उनकी सरकार, सर्वोत्तम प्रयासों के बावजूद, किसानों के एक वर्ग को यह नहीं समझा
17 ਨਵੰਬਰ 2021 ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ, ਮੈਟਰੋ ਪਿਲਰ ਨੰਬਰ 783, ਟਿਕਰੀ ਮੋਰਚਾ ਉਤੇ ਸਥਿਤ ਪੰਜਾਬ ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਕੈਂਪ ਆਫਿਸ ਵਿਚ ਸਾਥੀ ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਪੁੱਤਰ ਜੰਗੀਰ ਸਿੰਘ (ਉਮਰ 65 ਸਾਲ) ਪਿੰਡ ਹਾਕਮ ਵਾਲਾ, ਥਾਣਾ ਬੋਹਾ, ਤਹਿਸੀਲ ਬੁਢਲਾਡਾ ਜ਼ਿਲਾ ਮਾਨਸਾ ਸਦਾ ਲਈ ਵਿਛੋੜਾ ਦੇ ਗਏ।
ਦਿੱਲੀ ਦੁਆਲੇ ਹਾਲ਼ੀ ਕਿਰਤੀ ਮੋਰਚਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਜਹਾਨ ਉਸਰਿਆ ਜਾਪਦਾ ਏ ਚਾਲੂ ਜਹਾਨ ਤੋਂ ਅਸਲੋਂ ਹੋਰਵਾਂ ਅਸਲੋਂ ਨਿਵੇਕਲਾ। ਸਾਂਝ ਵਰਤਣ ਵੱਲ ਜਿਵੇਂ ਪੈਂਡਾ ਨਿਬੜਦਾ ਪਿਆ ਹੋਵੇ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵਾਰ ਦੇ ਉਹ ਜਿਉਂਦੇ ਜਾਗਦੇ ਕਾਂਡ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਵੇਂ ਢੱਕ ਖਲੋਂਦੇ ਨੇਂ ਜਿਹੜੇ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸੇ ਨਹੀਂ ਗਏ, ਪੜ੍ਹਾਏ ਨਹੀਂ ਗਏ।
ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਜਿੱਤ ਗਏ ! ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦਿਲ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਏਨਾ ਮਜਬੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਹੀ ਰੱਦ ਕਰਨੇ ਪਏ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸਹਿਯੋਗ ਰਿਹਾ।
ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਆਖਿਰਕਾਰ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ 24 ਨਵੰਬਰ 2020 ਨੂੰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਚੱਲਣ ਵੇਲੇ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਉਸ ਵਕਤ ਅਤੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਧਰਨੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਹੀਂ ਘਟਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਵਾਲਾ ਜਜ਼ਬਾ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ।
ਨਾਮ ਮੇਰਾ ਨਛੱਤਰ ਸਿੰਘ ਐ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਰਨਾਲਾ, ਪਿੰਡ ਵਿਧਾਤਾ; ਤਪਾ ਥਾਣਾ ਲੱਗਦਾ ਐ ਸਾਨੂੰ। ਟੱਲੇਵਾਲ ਬਠਿੰਡੇ ਵਾਲੀ ਨਹਿਰ ਉੱਤੇ ਪਿੰਡ ਆ ਸਾਡਾ। ਜਿੱਥੇ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਿਖਾਈ ਦਾ ਸਵਾਲ ਐ, ਮੈਂ ਦਸਵੀਂ ਤਕ ਹੀ ਕਰੀ ਐ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੇਰਾ ਆਰਟ ਕਰਾਫਟ (ਕੋਰਸ) ਕਰਿਆ ਹੋਇਆ, ਡਰਾਇੰਗ ਟੀਚਰ ਆਲਾ। ਮੈਂ ਪਿਛਲੀ ਛੱਬੀ ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਹੀ ਮੋਰਚੇ ‘ਤੇ ਹਾਂ।
ਆਖਿਰਕਾਰ ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ! ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਵਿਚ ਤਿੰਨੋਂ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਿਸ ਲੈਣ ਦਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਿਸਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਲਈ ਸੰਪੂਰਣ ਜਿੱਤ ਨਹੀਂ ਪਰ ਕਿਸੇ ਮਾਇਨੇ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਆਖ਼ਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੋਈ! ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਦੇ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੰਕਾਰ ਹਾਰ ਗਿਆ। ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤ, ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਇਹ ਪੀੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇਖਣ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਲੋਕ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਤੋਂ ਸੇਧ ਜੋ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਝੱਖੜ ਵਿੱਚ ਸਬਰ, ਸਿਦਕ ਨਾਲ ਖੜ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਕਾਂਵਾਂ ਰੌਲੀ ਵਿੱਚ ਸਿਆਣਪ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਖਿਡੌਣੇ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਝੰਡੇ ਲਹਿਰਾਉਣ ਲੱਗੇ ਸਨ।
ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਲੰਗਰ ਵੀ ਚਲਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਤ ਪਾਤ ਦੇ ਭੇਦ ਭਾਵ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਇਥੋਂ ਆਪਣਾ ਪੇਟ ਭਰਕੇ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਕੇਵਲ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਮੋਰਚਿਆਂ ਦੇ ਲਾਗੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਯਾਦ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਮੇਰਾ ਕਿਰਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਿਧਾ ਸੰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਂ ਨਾ ਜੱਟ ਹਾਂ, ਨਾ ਪੇਂਡੂ, ਨਾ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਮਾਲਿਕ, ਨਾ ਖੇਤ-ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮੇਰਾ ਆੜ੍ਹਤ ਆਦਿ ਦੇ ਧੰਦੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਨਾਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਦਾ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਹੱਕੀ ਮੰਗਾਂ ਵਾਸਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਬੇਸ਼ਰਮੀ, ਬੇਰਹਿਮੀ ਅਤੇ ਬਦਤਮੀਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ਾਂ ਹੋਈਆਂ,
ਗੁਰਪੁਰਬ ਦੇ ਸ਼ੁੱਭ ਅਵਸਰ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦਾ ਇਹ ਬਿਆਨ ਕਿ ਤਿੰਨੇ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਖੇਤੀ ਕਨੂੰਨ ਰੱਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਲਹਿਰ ਦੀ ਵੱਡੀ ਜਿੱਤ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਗਨ ਅਤੇ ਸਿਦਕਦਲੀ ਸਦਕਾ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਨੂੰ ਅਖੀਰ ਇਹ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਖੇਤੀ ਕਨੂੰਨ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਮੰਨਣਾ ਪਿਆ।
Write to us at mail@trolleytimes.com
VOICE OF THE FARMERS PROTEST
58B, Professor Enclave, Patiala, Punjab, India,
Tel: +919988638850, +918283854127
English 
Panjabi